Melanom, cilt kanserleri içinde en tehlikeli olanıdır ve özellikle var olan benlerdeki değişikliklerle kendini gösterebilir. Bu belirtileri anlamak için en sık kullanılan yöntem “ABCDE kuralı”dır.
A – Asimetri
Benin bir yarısı diğer yarısına benzemez. Şekil bozukluğu vardır.
B – Kenar düzensizliği (Border)
Benin sınırları net değildir; girintili çıkıntılı, tırtıklı veya bulanık bir görüntü vardır.
C – Renk değişikliği (Color)
Benin tek bir rengi yoktur. Kahverengi, siyah, kırmızı, gri, mavi gibi birden fazla renk bir arada bulunabilir.
D – Çap (Diameter)
Çapı genellikle 6 mm’den büyük olur. Özellikle kısa sürede büyüyen benlerde bu daha belirgin hale gelir.
E – Evrim (Evolution)
Benin zaman içinde büyümesi, renginin değişmesi, kabuklanma, kanama veya kaşınma gibi yeni bulguların eklenmesidir.
Bunlara ek olarak:
- Var olan bir benin kısa sürede şekil değiştirmesi veya kabarık hale gelmesi
- Deride yeni ve hızla büyüyen bir lekenin oluşması
- Benin kanaması, kaşınması veya ağrı yapması
- Tırnak altında, avuç içi veya ayak tabanında yeni koyu renkli bir leke çıkması
Bu belirtilerin görülmesi durumunda vakit kaybetmeden dermatoloji uzmanına başvurmak çok önemlidir. Tanı, genellikle dermatoskop ile detaylı muayene ve gerekirse biyopsi ile konur. Erken tanı, tedavi başarısını çok ciddi oranda artırır.
Melanom için başlıca risk faktörleri
Açık ten rengi
Açık ten, açık renk göz ve saç, güneşe karşı daha hassas olunduğu için melanom riski artar.
Yoğun ve tekrarlayan güneş yanıkları
Özellikle çocukluk ve ergenlik döneminde geçirilen kabarcıklı güneş yanıkları, melanom riskini belirgin şekilde artırır.
Aşırı güneşe maruz kalmak
Mesleki ya da yaşam tarzı nedeniyle uzun süre güneşte kalmak riski yükseltir.
Ailede melanom öyküsü
Birinci derece akrabalarda melanom bulunması genetik yatkınlığı artırır.
Vücuttaki ben sayısının fazla olması
Çok sayıda ben (özellikle 50’den fazla) ya da “displastik nevüs” (atipik, büyük, düzensiz şekilli benler) melanom riskini yükseltir.
Bağışıklık sisteminin zayıf olması
Organ nakli hastaları gibi bağışıklık sistemi baskılanmış kişilerde risk daha yüksektir.
Solaryum kullanımı
Yapay ultraviyole ışığı da melanom dahil olmak üzere cilt kanseri riskini artırır.
Yaş ve cinsiyet
Melanom her yaşta görülebilir, ancak genellikle orta yaş ve üzerinde daha sık rastlanır. Erkeklerde gövdede, kadınlarda ise bacaklarda daha sık görülür.
Melanomdan korunma yolları
Güneşten korunmak
- Özellikle 10:00–16:00 saatleri arasında direkt güneşten kaçınmak
- Geniş kenarlı şapka, uzun kollu açık renkli giysiler kullanmak
- UV korumalı güneş gözlüğü takmak
Güneş koruyucu krem kullanmak
- En az SPF 30 ve geniş spektrum (UVA ve UVB) koruyucu ürünleri tercih etmek
- Güneşe çıkmadan yaklaşık 20–30 dakika önce sürmek, yüzme ve terleme sonrası tekrar uygulamak
Solaryumdan uzak durmak
Solaryum kullanımı, cilt yaşlanmasını hızlandırdığı gibi melanom ve diğer cilt kanserlerinin riskini belirgin artırır.
Benleri düzenli olarak takip etmek
- Aynada kendi kendine aylık kontrol yapmak
- Yılda bir kez dermatoloji uzmanına kontrol olmak
- Benlerde şekil, renk, büyüme veya kanama gibi değişiklikleri fark edince vakit kaybetmeden doktora başvurmak
Çocukluk çağından itibaren korunmak
Çocukluk ve ergenlik döneminde cildin korunması, ileri yaşlarda melanom riskini azaltır.
Bağışıklık sistemini güçlendirmek
Sağlıklı yaşam tarzı, dengeli beslenme ve yeterli uyku bağışıklık sistemini destekler.
